Vào cuối đời, Musashi có kể về kinh lịch của mình:

– Ta thời trẻ cũng sáu lần ra trận.

Nhưng không nói là theo vị Daimyou nào, giữ chức vụ gì trong quân đội. Trong bất cứ sổ ghi chép tên tuổi những nhân vật quan trọng trong quân của bất kỳ Daimyou nào cũng đều không thấy tên Musashi. Chắc có lẽ xuất trận với thân phận thấp hèn không thể tự hào nổi.

Musashi lần đầu tiên ra chiến trường là tháng chín năm Keichou thứ năm, trong trận phân chia thiên hạ Sekiga Hara. Lúc đó vừa mười bảy tuổi. Musashi theo phe miền Tây đại bại trong trận chiến. Tại sao lại tham gia chiến trường? Chỉ là vì nam tử hán thời đó ai cũng đều ôm mộng xuất thế lập thân giữa lúc loạn lạc này. Nếu vận tốt một chút thì sẽ trở thành đại tướng giữa ba quân, hoặc là chủ một nước một thành.

Musashi lúc đó thuộc phe Thái Thú vùng Bizen Okayama năm mươi bảy vạn hộc là Ukita Chunagon Hideie. Nhà Hideie dẫn theo một vạn bảy ngàn binh lính đến chiến trường Sekiga Hara và là đội quân miền Tây lớn nhất. Nhưng Musashi không phải là binh sĩ trực thuộc Hideie mà thuộc Shinmen Iganokami, cựu chủ của thân phụ Musashi và theo thờ họ Ukita (sau khi Ukita diệt vong thì Shinmen theo họ Kuroda ở Chikuzen).

Nhờ quan hệ chủ tớ của thân phụ mà Musashi đang trên đường lang bạc tìm đến đầu quân cho Shinmen. Nhưng Shinmen tỏ thái độ không thèm tiếp. Được rồi, cho nó vào hàng lính trơn vậy. Lính trơn sao? Có lẽ lúc đó Musashi đã thốt lên bi phẫn.

Cho dù là kẻ lang bạc giang hồ, nhưng dù gì thì cũng là con cháu của người từng giữ đến chức tổng quản cho chúa, trong quân lại có lắm kẻ quen biết với ông Munisai nhưng vẫn không nói hộ lời nào. Chỉ qua một chuyện này là có thể hiểu ngay sinh thời ông Munisai là người thế nào trong con mắt của chủ nhân và hậu bối.

Lúc này Musashi bắt đầu bước đi không theo quỹ đạo của chuyện “xuất thế lập thân” thông thường trong xã hội võ gia nữa. Lúc này đã quyết ý, khắc cốt ghi tâm rằng cần phải lập thân bằng một chữ “nghệ”! Phải rồi, cô kiếm!

Cho đến khi tới chiến trường Sekiga Hara thì chỉ toàn bị bắt mang hành lí, quân lương. Nhưng vào cuối đời dường như Musashi có chút thổi phồng. Khi được Hosokawa Churi, thành chủ Kumamoto xứ Higo cho vời đến thì có viết trong tờ dâng lên chúa như sau:

– Từ thuở nhỏ đã sáu lần ra chiến trường, trong đó bốn lần đi tiên phong.

Rồi lại thêm: “Đây là chuyện có chứng cứ hẳn hoi”. Chắc là lúc đó có người chiến hữu nào biết chuyện, nhưng thân phận lính trơn thì “đi tiên phong” chẳng phải là công trạng gì.

Nhưng có chuyện như thế này. Trước khi đội quân của Shinmen đến Sekiga Hara thì không biết phải dựng doanh trại ở chỗ nào, Musashi cùng bọn lính trơn vào núi dò xét tìm củi. Cả bọn đến trước một bờ vực, dưới vực là dấu tích của một bụi trúc bị đốn phạt. Bốn bề trơ ra những gốc tre trúc nhọn hoắt, tua tủa. Musashi quay lại hỏi bọn lính trơn:

– Thế nào, các ngươi có đủ dũng khí nhảy xuống không?

– Đồ điên!

Nếu nhảy xuống vực thì sẽ bị bụi trúc kia đâm thủng chân ngay. Musashi vẫn thản nhiên nói:

– Nếu có địch quân di chuyển dưới đây thì các ngươi làm sao? Chỉ đứng thẫn mặt ra đây sao?

– Đừng có phách lối, ngươi nhảy xuống xem sao.

– Được.

Vừa thét lên, Musashi đã ở dưới vực rồi. Chân bị đâm thủng nhưng vẫn cứ nhảy bật lên rồi bình thản bỏ đi mất. Quả là một dũng khí không bình thường. Ngay cả những người tinh thần không bình thường, thì chuyện tự làm mình bị thương cũng không phải là chuyện bình thường. Có lẽ là Musashi muốn quảng bá tên tuổi của mình trong chốn ba quân chăng? Danh tiếng một võ sĩ cũng phụ thuộc vào những giai thoại như thế này.

Nhưng trận Sekiga Hara kết thúc mà Musashi vẫn chỉ là một chàng thanh niên vô danh, vì quân miền Tây đại bại trong trận phân tranh thiên hạ này. Sau đó Musashi tiếp tục lưu lạc khắp nơi, vậy thì lấy gì làm sinh kế?

Đương thời, thói thường của các tay kiếm giang hồ hay bọn Shugyosha nay đây mai đó để trau dồi võ nghệ là tìm một ngôi chùa nào đó trú chân qua đêm. Có khi lại gõ cửa những anh trưởng thôn hâm mộ binh pháp võ nghệ ở nơi quê mùa nào đó hoặc viếng thăm những nhà phú nông để nhận tiền lộ phí. Nhưng kỳ lạ là Musashi không hề túng thiếu tiền bạc bao giờ. Trong tập bút ký “Tanji Houkin Hikki” kể trên có đoạn đặc biệt như sau:

– Musashi một đời có “phúc lực”, chẳng bao giờ túng thiếu tiền bạc.

Chuyện Musashi giỏi kiểm soát tiền bạc trở nên nổi tiếng vào những năm cuối đời. Sau khi thành danh thì trong nhà thường treo mấy túi vải đựng tiền trên trần nhà. Khi có chuyện cần thì “Lấy túi số mấy số mấy xuống”, dùng sào tre khều xuống. Từ quan niệm lý tài quá mức kĩ lưỡng, cẩn thận như thế này mà xét, trong khi đó tinh thần lại như loài dã thú, dám nhảy từ trên xuống vực đầy gai nhọn, thì có thể thấy Musashi không phải là kiểu người vô lại phóng túng như những phường kiếm khách giang hồ khác.

Nhưng đây không phải là keo kiệt. Vào những năm sau có đệ tử tá túc trong nhà trông nom mọi việc. Khi đệ tử có chuyện cần xin phép đi đâu xa thì Musashi luôn hỏi:

– Con có dụng ý gì chưa?

Dụng ý ở đây tức là tiền bạc.

– Nếu chưa có thì để ta cho. Phàm đi bất cứ đâu mà không một đồng dính túi thì cũng khó. Nào, hạ túi số mấy số mấy xuống.

Còn đây là một câu chuyện thời còn phiêu bạt giang hồ.

Một ngày mùa hạ, Musashi đến Tomono Tsu xứ Bingo, trú lại dinh thự của trưởng thôn theo lời mời khẩn khoản. Cái sinh nhai của Musashi cũng hình thành từ những lần thăm viếng những nhà giàu có như thế này. Về phía trưởng thôn thì cũng thấy an tâm hơn về mặt phòng vệ khi có một Shugyosha đến trú chân. Một hôm, Musashi thấy trong nhà tự dưng ồn ào tấp nập nguời ra kẻ vào liền hỏi:

– Chẳng hay là xảy ra chuyện tranh chấp gì à?

– Thưa vâng. Chẳng là có tin đồn bọn bách tính làng bên chuẩn bị đánh vào đây nên mới cho chuẩn bị nhân số để đối phó. Không biết tráng sĩ có thể giúp một phen được không?

Theo như lời trưởng thôn thì trong khu vực này thường xảy ra tranh chấp nguồn nước, mãi mà chẳng đi đến đâu. Rồi dân làng bên cạnh đổ xô về làng này.

– Đương nhiên, xin cứ an tâm.

Đây cũng là cái nghĩa thường làm của bọn Shugyosha thay cho tiền ở trọ.

– Nhưng mỗ tính không ưa ồn ào. Chỉ cần một mình mỗ trấn ngay cổng làng là được rồi.

Musashi mang theo mộc kiếm rời khỏi dinh thự. Trên đường đi nhặt lấy một mái chèo gỗ nằm bên vệ đường cắp vào tay trái. Chẳng bao lâu sau đã thấy bọn bách tính làng bên đổ xô vào cổng làng, người nào người nấy mang theo binh khí gậy gộc như chuẩn bị đi đánh nhau. Dân làng bên trông thấy Musashi không khỏi hãi hùng. Đúng là dị tướng vạn người có một.

– Mày là thằng nào?

– Là kẻ ăn nhờ làng này.

– Một mình thôi sao?

– Hai người.

Musashi huơ thanh mộc kiếm và mái chèo.

– Vô ích. Xông vào đánh chết nó đi!

Có mấy người xông lên trước huơ gậy nhằm Musashi bổ xuống. Musashi tay trái vung mái chèo chặn đòn đánh, tay phải dùng mộc kiếm đánh chết gã đầu tiên. Lặp đi lặp lại thao tác tả hữu đó mà đánh bật mấy người.

– Đúng rồi!!! Đúng rồi!!!

Musashi vui mừng khôn xiết. Phái song kiếm Niten ichi Ryu của Musashi sau này được khai nhãn từ lúc này. Nhưng người ta nói ban đầu phái song kiếm bắt nguồn từ thân phụ Musashi là ông Munisai.

Ông Munisai là một cao thủ sử Jitte đã công phu được kĩ thuật tay trái dùng Jitte chặn bắt và khóa kiếm, tay phải rút gươm chém chết đối phương. Musashi đã hoàn tất công phu của thân phụ tại làng Tomono Tsu này. Những chiêu kiếm bí truyền thường đi đôi với truyền thuyết.

Có một thuyết khác nói rằng thuở Musashi quan sát thấy người lớn chơi trống trong buổi tế lễ của làng, hai dùi trống gõ lên mặt trống phát ra âm thanh tả hữu giống nhau. Từ quan sát này mà cảm ngộ được kĩ thuật dùng song kiếm. Mà theo như lời Musashi thì mục đích của việc sử song kiếm là:

– Để rèn luyện sao cho có thể vung kiếm bằng một tay.

Sự thật, đặc trưng kiếm pháp của Musashi chính là đánh bằng một tay hơn là sử song kiếm. Musashi một đời vung kiếm một tay, đấu hơn sáu mươi trận bất bại. Matsuura Seizan người phiên Hirato xứ Hizen, cao thủ phái kiếm Shingyo Tou Ryu đã từng giải thích về kĩ thuật đánh một tay này là “Loạn xa đao”. Loạn tức là biến chuyển bất ngờ không có hình thức cố định. Xa tức là quay tít như bánh xe.

Tức là nếu nắm cán kiếm bằng cả hai tay thì theo lực học, sự vận động của thanh kiếm sẽ bị hạn chế. Nhưng nếu sử dụng bằng một tay thì có thể vận động biến ảo khôn lường như loạn xa. Nhưng đây là kĩ thuật không thể dùng được nếu không có một sức lực ghê gớm. Cổ lai chỉ có mỗi mình Musashi là sử dụng thành thạo kĩ thuật này.

Còn đây là một câu chuyện thời còn trẻ, lúc xấp xỉ hai mươi. Trong khi phiêu bạt khắp đất nước thì Musashi cũng gặp được nhiều tri kỉ. Phú thương Dousai chủ hiệu buôn Akakabe Ya ở dưới thành Himeji xứ Banshu là một người trong số đó.

Musashi phiêu bạc giang hồ gần như là xin ăn các nơi, nhưng bên hông lại mang kiếm quý của những thợ rèn danh tiếng như Houki Fujiwara Yasutsuna thời Heian, thợ rèn Izumi Nokami Kaneshige ở Bushu hay thanh bảo kiếm do đích thân Masamune rèn mà tục gọi là thanh “Musashi Masamune”[1], cũng là vì có những người bảo trợ ở các địa phương như thế này. Tức là có “phúc lực”, được quý nhân để mắt.

[1] Được bộ văn hóa chỉ định là bảo vật mỹ thuật trọng yếu của Nhật Bản.

Akakabe Ya Dousai có đứa con trai tên là Doui đương tuổi niên thiếu. Musashi nhận lời của Dousai mà dạy dỗ binh pháp cho Doui. Một hôm thiếu niên hỏi:

– Thưa sư phụ, binh pháp phải học và trui rèn như thế nào để trở nên giỏi giang?

– Không biết.

Nói rồi Musashi chỉ vào thanh gỗ dùng để kéo trượt cửa lùa trong phòng, hỏi:

– Con có thể bước đi trên đó được không?

– Được ạ.

Thiếu niên đáp dứt khoát.

– Nếu như thanh gỗ đó được treo lên cao khoảng một gian[2] thì bước đi được không?

[2] Gần 2 mét.

– Thế thì sợ lắm ạ.

– Nếu như thanh gỗ đó rộng chừng ba thước[3] thì sao?

[3] Gần 1 mét.

Thiếu niên nghĩ ngợi một lúc rồi đáp:

– Có thể được ạ.

– Đó chính là Mikiri. Phán đoán được cái gì hợp với mình trong phạm vi của mình tức là Mikiri.

Mikiri là một thuật ngữ độc đáo của Musashi, nghĩa là nhìn thấu suốt, phán đoán thông suốt. Đây cũng chính là điểm đặc trưng trong binh pháp, vũ nghệ của Musashi như sẽ nói đến sau này.

– Nhưng nếu giả sử như thanh gỗ bề rộng ba thước đó trở thành chiếc cầu bắc từ đỉnh tháp Thiên Thủ thành Himeji sang đỉnh núi Zouizan thì con có bước đi được không?

Thiếu niên chỉ cần tưởng tượng thôi cũng đã thấy rùng mình.

– Con không nhìn thấu được ạ.

Musashi gật đầu, ừ đúng rồi.

– Trước sau gì nó cũng chỉ là một miếng ván rộng ba thước. Cho dù ở vị trí trên cao một thước hay cao trăm trượng thì cũng như nhau mà thôi. Nhưng nếu ở trên cao trăm trượng thì tự nhiên sẽ sanh tâm bất an lo ngại rằng nếu rơi xuống thì không toàn mạng. Binh pháp chính là để giết chết cảm giác bất an, nếu nhìn thấu suốt, nếu giết chết bất an thì con sẽ trở thành danh nhân thiên hạ.

Một hôm, bỗng có người phong thái dị thường tìm đến hiệu Akakabe Ya.

– Nghe nói có kiếm sĩ giang hồ Miyamoto Musashi trú tại quý quán. Mỗ dám xin được lãnh giáo một chiêu.

Khi người trong quán hỏi “Ngài là ai?” thì người này xoay lưng, trên lưng tấm áo chẽn không tay có viết hàng chữ thật lớn: “Tenka Musou Hyouhou Sha Musou Gonnosuke” (Thiên hạ vô song binh pháp giả Musou[4] Gonnosuke). Cả bọn trông thấy bật ngửa.

[4] Musou: mộng tưởng.

Đây là một kiểu tuyên truyền quảng bá rất phổ biến trong giới võ nghệ đương thời, mà như danh hiệu “Hinoshita Musou” của ông Munisai cũng chỉ là một kiểu này. Lại có một binh pháp giả mặc y phục phụ nữ đi khắp nơi, như Negishi Tokaku tổ phái kiếm Mijin Ryu mặc chiếc áo lông chim như quỷ Thiên Cẩu đi rêu rao.

Lúc đó, Musashi đang ngồi ở nhà sau uốn nắn một cánh cung nhỏ. Khi Gonnosuke lần qua vườn đi vào thì cũng không hề dừng tay:

– Nếu các hạ muốn đấu thì hãy chuẩn bị đi.

– Các hạ thì sao?

– Ta dùng cái này.

Musashi bước xuống vườn, mang theo cánh cung không dây. Gonnosuke cảm thấy dường như mình bị khinh nhờn nên không khỏi kích nộ, bất ngờ vung mộc kiếm xông vào.

Mũi kiếm vừa giơ lên cánh tay liền giương theo. Cánh cung nhỏ của Musashi như hút lấy, dính chặt vào cánh tay Gonnosuke không rời một thốn. Thoạt nhìn thì tưởng như Musashi chỉ chạm nhẹ vào, nhưng Gonnosuke cứ vung mộc kiếm mà đứng như trời trồng, không thể cử động nổi. Hắn toan dứt ra, giãy dụi tiến lên hay lùi lại thì Musashi cũng theo đó mà tiến thoái. Gonnosuke mặt trắng bệch, mồ hôi đầm đìa:

– Tại hạ thua rồi. Các hạ là thiên hạ đệ nhất binh pháp giả.

– Vậy sao.

Nói rồi vứt cánh cung đi. Musashi chẳng mấy khi sát thương đối thủ của mình. Có lẽ là vì Musashi thấy rõ đây chẳng phải là đối thủ cần dùng sức nhiều, hoặc là vì yêu thích cái khí chất như trẻ con của Gonnosuke. Mà sự thật là sau này Gonnosuke lang bạc khắp nơi đều khen ngợi Musashi.

Nhưng đối với Shishido Tenzen là tay sử món võ khí Kusarigama[5]. Shishido là một họ rất phổ biến trong giới địa chủ, trưởng thôn ở những vùng quanh nơi Musashi xuất thân như Mimasaka, Banshu, Aki. Có lẽ đây là một binh pháp giả vùng Aki khi Musashi đi đi về về trên con đường SanYouro. Trong thời kỳ chiến loạn vào những năm Tenshou, Genki có nhân vật Shishido Shizen Ietoshi là chủ sơn thành trên núi Kikuyama thuộc Aki đã lập ra phái Kishin Ryu. Có lẽ Tenzen này là một người họ hàng gì đấy.

[5] Kusasrigama là món binh khí xuất phát từ nông cụ. Nó là đoạn xích dài một đầu nối với lưỡi hái, đầu kia nối với quả chùy. Có lẽ gần giống với món “bút chì” mà nhà văn Nguyễn Tuân tả trong “Vang bóng một thời”.

Đương thời, Kusarigama là món binh khí bắt đầu thịnh hành, cho đến đầu thời Edo thì các tay kiếm đều ngại chạm trán với kẻ sử nó. Lúc bấy giờ là lần đầu tiên Musashi đối mặt với món binh khí này. Hôm quyết đấu, Musashi thay thanh kiếm Wakizashi dài bằng một thanh cực ngắn.[6]

[6] Một Samurai được phép đeo hai thanh kiếm bên mình, một dài và một thanh ngắn hơn. Thanh ngắn gọi là Wakizashi.

Musashi vào thế Hassou thủ kiếm bên vai. Tenzen ném quả chùy, sợi xích quấn chặt vào thanh kiếm Musashi. A ha, vậy là tiêu đời, Tenzen thầm nghĩ. Hắn chậm rãi lần tay kéo sợi xích lại gần. Lưỡi hái trên tay phải Tenzen chực chém vào cổ Musashi lấp lánh dưới ánh dương. Musashi trong lòng đã nhìn thấy chiến thắng, bất chợt tay trái buông cán kiếm ra. Cánh tay phải như Kim Cang lực vẫn đang bình thản dằng lại sợi xích do Tenzen kéo. Musashi hốt nhiên trở tay trái rút thanh đoản kiếm Wakizashi đeo bên hông nhằm vào ngực Tenzen mà ném.

– Á!

Tenzen toan tránh né nhưng đã loạng choạng. Trong nháy mắt:

– Ngươi đã thấy chưa!

Lưỡi gươm của Musashi đã bổ dọc đầu Tenzen xuống đến chấn thủy. Tenzen biến thành tảng thịt nhuốm máu đổ vật xuống.

Musashi tỉ thí ở những nơi quê mùa như thế này không biết bao nhiêu lần, vì đối phương toàn là những binh pháp gia vô danh nên nếu nói là để rao danh bán tiếng thì chẳng có chút hiệu quả nào, cũng chỉ là một thanh niên vô danh lưu lạc giang hồ. Vì chàng thanh niên này đã quyết tâm lập thân bằng con đường binh pháp vũ nghệ, nên cần phải để lại tiếng tăm với thế gian, cần phải lên kinh đô một phen.

Cần phải khiêu chiến với danh môn chính phái Yoshioka đang làm mưa làm gió trong làng kiếm ở miền Tây nước Nhật. Musashi chiến đấu như điên cuồng, Yoshioka ở thế phòng bị, trận đấu bên gốc tùng Sagari Matsu chùa Ichijou Ji ở cánh đồng Rendai bên ngoài kinh đô được khai sinh từ đây.